aerotoksik sendrom

Günümüzde uçak yolculukları hayatımızın vaz geçilmezleri arasında girmiş durumda.Uçak yolculukları arttıkça bilim adamları da uçak yolculuklarının insan sağlığına olan olumsuz etkileri olup olmadığı yönünde araştırmalarda bulunuyor.

Pilot ve kabin memuru olmak üzere başta uçucu personeli ilgilendiren ama sık uçan yolcuları da potansiyel olarak etkileyebildiği öne sürülen Aero toksik sendrom 2000 yılında Chris Winder ve Jean Christophe Balouet isimli bilim adamları tarafından ortaya koyulmuştur.

Aerotoksik Sendrom Nedir?

Aerotoksik sendrom jet uçaklarındaki kirli kabin havasına maruz kalmanın neden olduğu, uçakta bulunanlarda uzun ve kısa vadeli semptomlara yol açabilen bir terimdir.
Bazı bilim adamları uçaklardaki havanın temizliğini sağlamak için kullanılan uçak motorları sayesinde uçağa giren zararlı maddeler ve toksik dumanın yolcular ve uçak mürettabatında sağlık sorunlarına yol açabileceğini ileri sürmektedir.
Çok sayıda bağımsız bilimsel araştırma da, kontamine kabin havasının kronik sağlık sorunlarının neden olabildiğine dair görüşler bildirmiştir.

Uçaklarda Soluduğumuz Hava Nereden Geliyor?

Uçaklarda soluduğumuz havayı temin eden havalandırma sistemleri uçak motoru yardımıyla çalışıyor.Uçak motorlarının uçak çalışırken emdikleri havanın bir kısmı havalandırma sistemine aktarılır.
Uçaktaki klima sistemine ulaşan hava ise kabin içine arzu edilen sıcaklıkta gönderilir.
Bu işlem sırasında da uçaktaki hava solunmayı sağlamak üzere basınçlandırılmaktadır.
Kabin içindeki havanın tümü temiz hava değildir. Bu havanın bir kısmını dışarıdan alınan, bir kısmını da içeride solunduktan sonra kirlenen ve sistem tarafından tekrar temizlenen havadan oluşmaktadır.
Modern uçaklar kabin havası akışını yöneten bir çevresel kontrol sistemine (ÇKS) sahiptir.
Dış hava motorlara girer ve ileri bölümde sıkıştırılır. ÇKS, kabin havasının bir kısmını HEPA filtreleri vasıtasıyla geri sirküle ederken geri kalan kısmı çıkış valflerine yönlendirilir ve böylece kabin basınçlandırma sistemine sürekli yeni, temiz bir hava girişi sağlanır.

Uçaklarda Soluduğumuz Hava Nasıl Kirlenebilir?

Uçakların, havacılık motor yağı, hidrolik sıvı, temizleme bileşikleri ve buz çözücü sıvılar da dahil olmak üzere bakım ve tedavisinde kullanılan maddeler ÇKS’yi kirletebilir.
Jet motorlarını yağlama için sentetik yağlar kullanılmaktadır. Bu yağlar insanlar için toksik olabilen bir organofosfat gibi bileşenleri içermektedir.
Yeni Boeing 787 Dreamliner tip uçaklardaki farklı bir sistem nedeniyle bu tip uçaklarda aerotoksik sendroma yol açabilen unsurların bulunmadığı belirtilmektedir.
Bu uçaklarda kabini havalandırmak için farklı bir teknoloji kullanılmaktadır.

Aerotoksik Sendrom Belirtileri Nelerdir?

Bazı insanlarda belirtiler uçuş sırasında ve sonrasında hemen görülebilirken ve kısa sürede geçerken bazılarında tepki 14 güne kadar sürebilir.
Genetik yatkınlık, yaş, önceki maruz kalma miktarı, diyet, egzersiz seviyesi, alınan ilaçlar, genel sağlık durumu ve kilo gibi parametreler kişinin sendromdan ne oranda etkileneceğini de belirlemektedir.

Sendromdan etkilenebilecek bireylerin genetik değişkenliği nedeniyle farklı maruziyetler kişilerde farklı etkilere yol açabilir.
Bazı kişiler yalnızca bir uçuş sonrasında etkilenirken diğerleri yıllarca maruz kaldıktan sonra etkilenmeyebilir. Zarar verici etkinliğe bağlı olarak, olumsuz sağlık etkileri birikimli olabilir.
Bu nedenle, sık uçan (uçucu personel veya haftada bir veya daha fazla uçan yolcular) tekrarlayan maruziyetlerle karşılaştığından özellikle risk altındadır.

En sık görülen belirtiler nelerdir:

Aerotoksik sendromdan etkilelenen bireylerde bir çok belirti görülebilmektedir.
En sık olarak baş dönmesi, baş ağrısı, halsizlik gibi belirtiler öne çıkmaktadır.
Bunlara ilave olarak yorgunluk hissi, bulanık görme, bilinç kaybı, denge kaybı, hafıza zayıflığı, kulak çınlaması, mide bulantısı, kusma, ishal, nefes darlığı, göz, burun ve üst solunum yollarının tahrişi, denge bozukluğu, sarhoşluk hissi, öksürük nöbetleri, nefes darlığı, çarpıntıyı söyleyebiliriz.
Kısa maruziyetler sonrası görülen belirtiler çoğunlukla kendiliğinden geçebilir.
Kimi zaman ciddi bir dumana maruziyetten sonra bile hiçbir belirtinin gösterilmemesi mümkündür, Ancak bazı bireylerde birkaç gün sonra Aerotoksik Sendrom ile ilişkili rahatsızlıklar ortaya çıkabilir.
Maruziyet sonrası anemi, astım, KOAH ve koroner arter hastalığı gibi mevcut hastalıkları olanlarda görülen belirtiler daha şiddetli seyredebilir.

Aerotoksik Sendromun Tedavisi Var mıdır?

Spesifik bir tedavisi yoktur.Ancak uzmanlar belirtilere göre semptomatik tedaviler ve iyileşmeye yardımcı stratejiler üretmektedir.
İlk adım, sorunu tanımak ve daha fazla maruz kalmayı önlemek veya sınırlandırmaktır.

Aerotoksik Sendromdan Korunma Yolları Nelerdir?

Karbon yüz maskeleri toksik yağ dumanlarından bir miktar koruma sağlayabilir, ancak hiçbir zaman % 100 koruma sağlayamaz.
Kabin havasının kalitesi iyileştirilebilir ve motor yağı ile bulaşma riski, bilinen çözümlerle azaltılır.

Kabin ekibi, kaptan’a olağandışı kokular veya kabin koşullarını bildirmelidir.

Korunmada bol su tüketilmelidir.

Uçuşlardan sonra alkol tüketiminin azaltılması,

C vitamini alınması, düzenli egzersiz yapılması ve terlemeyi sağlayacak aktiviteler
toksinlerin atılması için uygun çözümler olabilir.

Tansiyon rahatsızlığı olanların, özellikle uzun uçuşlardan sonra tansiyon ölçümü yaptırmaları önerilmektedir.